სარკისებრი ნეირონები – ეს არის სპეზიალიზირებული ტვინის უჯრედები. ისინი აქტივირდებიან, როგორც რაიმე ქმედებისას, ისე ამ ქმედების ცქერისას. მაგალითად, ისინი შეიძლება ერთნაირად აღიგზნან, როგორც შოკოლადის ჭამისას, ისე თუ ვუყურებთ სხვა როგორ ჭამს. მოცემული სტრუქტურა თამაშობს მთავარ როლს მიბაძვით სწავლაში. ასევე კარგად გვეხმარებიან სხვისი ქცევის გაგებასა და გააზრებაში.

მათი აღმოჩენა მოხდა 1990-იან წლებში, იტალიაში. როდესაც ჯაკომო რიცცოლატი შეისწავლიდა მაკაკებს. იგი აკვირდებოდა, თუ როგორ აქტივირდებოდა მაიმუნების პრემოტორული ნაწილი, როდესაც ისინი ხელში იღებდნენ რაიმე ნივთს. ერთ-ერთი ექსპერიმენტის დროს ჯაკომომ და მისმა გუნდა შეამჩნია, რომ ზოგიერთი ნაწილი აქტივირდებოდა მაშინაც, როდესაც მაიმუნები უბრალოდ უყურებდნენ პროცესს. ამ აღმოჩენამ გააჩინა აზრი, რომ ტვინში არის უბნები, რომლებიც სარკისებურად ირეკლავენ სხვის ქცევას.

სარკისებრი ნეირონები მდებარეობენ ტვინის რამოდენიმე ნაწილში. ეს ნაწილები პასუხს აგებენ დაგეგმვაზე და მოძრაობაზე. მათი მთავარი თავისებურება ისაა, რომ მათ შეუძლიათ ამოიცნონ რაიმე ქცევა და გაიმეორონ ეს საკუთარ თავში. თითქოს მოამზადოს სხეული და გონება იგივეს გასაკეთებლად. ანუ თუ ჩვენ ვხედავთ რაიმე ქცევას, ვახდენთ ამის იმიტაციას გონებაში და ვემზადებით იგივეს გასამეორებლად.

ბავშვები ასევე აქტიურად იმეორებენ უფროსების ქცევას და ეს ნეირონები სწორედაც რომ უზრუნველყოფენ ამას. მაგალითად: ერთ წლამდე ბავშვები ძალიან სწრაფად და მარტივად იმეორებენ ტაშის მოძრაობას. ბავშვები ჯერ ხედავენ ამას, შემდეგ აქვთ მცდელობები და როდესაც გამოსდით უფროსების ქცევა, უხარიათ. სარკისებრი ნეირონები ასევე ძლიერ მონაწილეობენ ემპათიის უნარში. სხვა ადამიანის გრძნობების გაგება შეუძლებელია თუ ეს გრძნობები არ გაითავისე. ჩვენ ვხედავთ ემოციებს სხვის სახეზე და სარკისებრი ნეირონები გვიმეორებენ ამ ემოციის შინაარს. შეიძლება ამიტომაც ასე ძალიან მოგვწონს ფილმები, დრამატურგია, ლიტერატურა, ისტორიები, მხატვრობა და ა.შ. ტვინი შიფრავს ქმედებას, ადაპტირდება ამ ქმედების მიმართ და ახლა ეს ქმედება მისთვის ნაცნობი ხდება. შეიძლება ყველა ქმედება არ იყოს რეალური, მაგრამ ეს უკვე ტვინის ნაწილი ხდება.

სოციუმი

ადამიანი არის ბიო-ფსიქო-სოციალური არსება. ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენში, მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ როგორც გარეგანი ისე შინაგანი ელემენტები. ერთ-ერთი გარეგანია სოციუმი. ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენი პოზიცია სოციუმში. პოზიციაში შეიძლება ვიგულისხმოთ ბევრი მომენტი, მაგრამ ახლა განვიხილავთ მხოლოდ სოციუმთან მსგავსებას. ადამიანისთვის მნიშვნელოვანია იგრძნოს თავი ჯგუფის ნაწილად. ჯგუფთან მსგავსება კი ქმნის უსაფრთხოების განცდას. სოციუმთან მსგავსება ასევე არის ადაპტაციის ძირითადი ასპექტი, რომელიც ეხმარება ინდივიდებს იპოვონ საკუთარი ადგილი ჯგუფში. ადამიანი ცდილობს მოერგოს ჯგუფის ნორმებს და მოლოდინებს. ამით ის ამაგრებს საკუთარ პოზიციებს და ურთიერთგაგებას. რაც თავის მხრივ გვეხმარება უკეთესი ურთიერთობების დამყარებაში, კონფლიქტებისგან თავის არიდებაში და აღიარებაში.

მოზარდობის ასაკში, ეს განსაკუთრებით თვალსაჩინო ხდება. როდესაც ახალგაზრდები აქტიურად ცდილობენ იყვნენ მიღებულები და გასაგებები გარშემომყოფებისთვის. მოზარდები ხშირად, ცნობიერად თუ არაცნობიერად, ბაძავენ სხვების სტილს, მანერებს, იღებენ შეხედულებებს. ეს კი იმიტომ ხდება, რომ მიიღონ მეტი მხარდაჭერა და არ იყვნენ “თეთრი ყვავები“.

კონგრუენტულობა – არის მნიშვნელოვანი მდგომარეობა, რომელიც მოიცავს შინაგანი რწმენების და გარეგანი მოქმედებების თანხმობას. ანუ გამოხატავდე იმას რასაც განიცდი. სოციალური მსგავსებაში იგი თამაშობს დიდ როლს. ისინი, ვისი ქმედებაც თანაწყობაშია განცდებთან, ჩანან მეტად ჰარმონიულები და მიმზიდველები. კონგრუენტულობა გულისხმობს გულწრფელ მოქმედებას, მოლოდინებით გამოწვეული მოქმედების მაგივრად.

მიუხედავად იმისა, რომ სხვებთან მსგავსებას მოაქვს ბევრი სარგებელი, ასევე არის საზიანო და რისკის შემცველი. სხვების ქცევის და ღირებულებების კოპირება იწვევს შინაგან კონფლიქტებს. ამცირებს ინდივიდუალობას და ადამიანს ამყოფებს ზეწოლის მდგომარეობაში.

ჯგუფთან შესაბამისობაში ყოფნის სურვილი იწვევს საკუთარი ინტერესების უგუნებელყოფას. უარი საყვარელ საქმიანობას, როგორ ჩავიცვათ, რა ვიფიქროთ და სხვა. თავისთავად ეს გავლენას იქონიებს თვითშეფასებაზე, რომელიც მათ შორის დამოკიდებულია გარეგან შეფასებებზე. შემდგომ ჩნდება არათავდაჯერებულობა და საკუთარი ცხოვრებით უკმაყოფილება.

სხვა ადამიანების ზედმეტი ბაძვა ასევე ზრდის ნეგატიური ჩვევების დანერგვის ალბათობას. როგორებიცაა მაგალითად: მოწევა, ალკოჰოლი, ანტისოციალური ქცევა, მცდარი რწმენები. ისინი ვინც მარტივად ექცევიან გავლენის ქვეშ და აქვთ მოთხოვნილება იყვნენ “ისეთები, როგორც ყველა„, დიდი ალბათობით მიბაძავენ მავნე ჩვევებსაც.

სოციალური ქსელების განვითარებასთან ერთად, ბევრმა დაიწყო ბლოგერების და ცნობილი ადამიანების კოპირება. რისი შედეგიცაა არაცნობიერი კონკურენციის განცდა და უკმაყოფილება. ადამიანი ცდილობს მოერგოს იდეალურ მაგალითებს, თრგუნავს საკუთარ სურვილებს რეალურ ცხოვრებაში და უარს ამბობს განსაკუთრებულობაზე. ამას შეუძლია გამოიწვიოს შფოთვა, დაქვეითებული თვითშეფასება და დეპრესიული მდგომარეობა.

ჯგუფებში ასევე ხშირად ჩნდება მითები და სტერეოტიპები. მათ, ვისაც არ უნდა, რომ სხვებისგან განსხვავდებოდეს, წაჭირო კრიტიკის გარეშე ღებულობენ სტერეოტიპეპს. მაგალითად სოციალურ ქსელებში შეიძლება გავრცელდეს არასწორი ინფორმაცია მკურნალობაზე, კვებაზე, პოლიტიკაზე, ხალხის ჯგუფებსე და კიდევ ბევრ საკითხზე. მიბაძვის მიდრეკილების მქონე ადამიანები, არა მარტო ღებულობენ ამ ყველაფერს, არამედ მათი გამავრცელებლებიც ხდებიან.

არჩევანის თავისუფლება – არის ადამიანის ფუნდამენტური მოთხოვნილება, რომლის გარეშეც არ გამოვა თვითრეალიზაცია და ფსიქიკური თავისუფლება. საზოგადოებაში სადაც გახშირებულია მიბაძვითი ქცევა, არჩევანის თავისუფლება იძენს განსაკუთრებულ როლს. იგი გულისხმობს საკუთარი ინტერესებიდან და სურვილებიდან გაკეთებულ არჩევანს და არ აქვს მნიშვნელობა რას იფიქრებს გარემოცვა. მნიშვნელოვანია გავიაზროთ, რომ არჩევანი არის მხოლოდ გარეგანი გამოვლინება და ამას წინ უძღვის შინაგანი რწმენა. ჩვენს სოციუმში თავისუფალი არჩევანი ხშირად იზღუდება კიდეც. ჯგუფები ასე თუ ისე გვკარნახობენ თუ როგორ მოვიქცეთ, როგორ ვიაზროვნოთ და რა მოგვწონდეს.

ხანდახან შეზღუდვები მოქმედებს არაცნობიერ დონეებზე. გვაგრძნობინებს, რომ თუ გადავიხრებით საზოგადოებრივი ნორმებიდან, მოხდება ჩვენი გარიყვა და გაკიცხვა. ამის განსაკუთრებული მაგალითია, ის კულტურები სადაც კონფორმიზმი სოციუმის სტრუქტურის მნიშვნელოვანი ნაწილია. მაგალითად ბევრი ადამიანი ანწყდება ზეწოლას პროფესიის შერჩევისას. იმის მაგივრად, რომ აკეთოს ის რაც უნდა, უწევს შეარჩიოს “სტაბილური„ და “პატივცემული„ პროფესიის შერჩევა. რასაც თავის მხრივ კარნახობს სოციუმი და არ შეესაბამება საკუთარ შინაგან მოთხოვნილებას.

კოპირება და თავისუფალი ქცევა ყოველთვის არ გულისხმობს დაპირისპირებას. მნიშვნელოვანია გავარჩიოთ ცნობიერად აღებული ქცევის ელემენტები და თავზე მოხვეული ქცევა. ზოგიერთი მიბაძული ქცევა ეყრდნობა ნამდვილ სურვილებს და ღირებულებებს. ეს კი აღარაა შეზღუდვა, ეს პრივილეგია ხდება და ამდიდრებს ჩვენს თავისუფალ არჩევანს.

რჩება კითხვა, როგორ ვიმუშაოთ ამასთან?

ტექნიკები

ზევით ჩამოთვლილი მექანიზმებიდან გამომდინარე შეგვიძლია გადავწყვიტოთ რამოდენიმე საკითხი. მაგალითად გავიგოთ რას ვაკოპირებთ სხვებისგან, ვიმუშაოთ არასასურველ მიბაძვებთან ან და დავნერგოთ ახალი სასურველი ქცევა. ქვევით მე გთავაზობთ მხოლოდ ერთ-ერთი მიდგომის მაგალითს. სავარჯიშო დაგეხმარებათ განსაზღვროთ თქვენთვის მნიშვნელოვანი დაკოპირებული ქცევა და მისცეთ ბიძგი ცვლილებებს.

ჯერ მოდით შევთანხმდეთ, რომ ვიქნებით მაქსიმალურად გულწრფელები საკუთარ თავთან. არ მოვატყუოთ ჩვენი გრძნობები, არ შეგვეშინდეს წყენის და მივიღოთ როგორც არის. იქნება როგორც პოზიტიური, ისე ნეგატიური გამოცდილებები. თუ არის სიმამაცე და მზატყოფნა ძალიან კაი. თუ თვლით რომ შეიძლება მოატყუეთ თქვენს თავს, ჯობს გამოტოვოთ სავარჯიშო.

დავიწყოთ ცხრილით – შეავსეთ მოცემული ცხრილი. ცხრილში რამოდენიმე ბლოკია. თვითეულ ბლოკში ვწერთ სავარაუდოდ გადმოკოპირებულ ქცევას. ვცდილობთ მოვძებნოთ და დავწეროთ რაც შეიძლება მეტი მაგალითი.

შემდგომ ვირჩევთ ჩვენთვის მნიშვნელოვან საკითხს. არჩეულ საკითხთან მიმართებაში პასუხს ვცემთ 10 კითხვას. პსუხები უნდა იყოს დიდი, ვეცადოთ ვიმსჯელოთ და გავცეთ ვრცელი პასუხი. რაც მეტს დაწერთ, მით უკეთესი შედეგი გელით.

თუ თქვენ მართლა აირჩიეთ თემა, რომელიც გაღელვებთ, გაეცით ამ კითხვებს გულწრფელი, ვრცელი და კონცენტრირებული პასუხები, მაშინ თქვენი განწყობა ჩვეულებრივისგან ოდნავ მაინც უნდა შეცვლილიყო. ჩვენი შემდეგი მიზანია დავიჭიროთ ის გრძნობები, რომლებიც პასუხების მერე გაჩნდა.

• შეეცადედ პასუხების გაცემისას გაჩენილი გრძნობების ვიზუალიზაცია.

• მოძებნეთ გრძნობების სხეულებრივი გამოხატულება. დაასკანერეთ სხეული. მოძებნეთ დაძაბულობა კუნთებში, პულსაცია, ფონური ტკივილი ან თუნდაც მოდუნება.

• ყურადღება მიაქციეთ სუნთვას. ღრმაა თუ ზედაპირული? რა უფრო გრძელია, ჩასუნთქვა თუ ამოსუნთქვა?

• რამდენი ხანი შეიძლება გაგრძელდეს ეს გრძნობა? მოახდინეთ ხანგრძლივობის შეფასება.

• ეცადეთ იმოქმედოთ განცდებზე. წარმოსახვით შეცვალოთ და ამოძრაოთ.

ნაპერწკალი არის, დარჩა გამოყენება. მოცემული პრაქტიკის გამოყენება ხდება რამოდენიმე ნაბიჯში. 1-განცდების სწორი დამახსოვრება. 2-სწორ მომენტში მათი გახსენების სწავლა. 3-გახსენებულიდან ძალის მიღება. 4-ამ ძალით ქცევაზე მოქმედება.

მოცემული ნაწილი ცალკე თემაა და ვეცდები მომავალში უკეთ ჩავშალო. მადლობა, რომ ჩაიკითხეთ. გახსოვდეთ, მსგავსი სავარჯიშოები სასურველია, რომ აკეთოთ წყვილში. და უფრო უკეთესი თუ სპეციალისტი გაგაკეთებინებთ, რომელიც გაუძღვება პროცესს.